Pytania i odpowiedzi (FAQ)

Schron przydomowy ma zapewniać ochronę przed różnorodnymi zagrożeniami, które mogą wystąpić w sytuacjach kryzysowych. Oto główne zagrożenia, przed którymi może chronić taki schron:

1. Katastrofy naturalne: Schron może chronić przed skutkami takich zjawisk jak huragany, trąby powietrzne, trzęsienia ziemi, powodzie, a także ekstremalne opady śniegu czy gradobicia. Solidna konstrukcja schronu zapewnia bezpieczeństwo i osłonę przed uszkodzeniami wywołanymi przez ekstremalne warunki pogodowe.
2. Ataki militarno-terrorystyczne: Schrony przydomowe mogą być projektowane tak, aby chronić przed wybuchami, odłamkami i falą uderzeniową wywołaną przez eksplozje. Mogą także chronić przed atakami chemicznymi i biologicznymi, jeśli są odpowiednio zabezpieczone i wyposażone w filtry powietrza oraz zapasy.
3. Zagrożenia nuklearne: W razie zagrożenia wybuchem jądrowym schron może zapewnić ochronę przed promieniowaniem radioaktywnym, falą uderzeniową oraz skażeniem. Specjalne filtry i systemy wentylacyjne pomagają zabezpieczyć schron przed opadem radioaktywnym.
4. Katastrofy technologiczne i przemysłowe: Schrony mogą również chronić przed zagrożeniami związanymi z wyciekiem chemikaliów, emisją gazów toksycznych lub awariami przemysłowymi, zwłaszcza jeśli mieszkasz w pobliżu zakładów przemysłowych lub elektrowni.
5. Zamieszki i ataki na tle społecznym: W razie wystąpienia zamieszek, aktów wandalizmu czy nawet prób włamań w sytuacjach kryzysowych, schron może zapewnić bezpieczne schronienie na czas destabilizacji sytuacji społecznej.

Dobrze zaprojektowany i wyposażony schron, może pełnić funkcję wszechstronnego miejsca ochrony na wypadek różnych zagrożeń, dostosowanego do specyficznych warunków i potrzeb lokalizacji.

Schrony w Europie, w tym Polsce, są potrzebne z kilku kluczowych powodów, wynikających z dynamicznej sytuacji geopolitycznej, zagrożeń naturalnych oraz ryzyka katastrof technologicznych. Polska jest praktycznie pozbawiona obrony cywilnej i budowli ochronnych. Brakuje także procedur na wypadek zagrożenia, wyznaczonych dróg ewakuacyjnych oraz infrastruktury, która zapewniałaby zaopatrzenie w prąd czy wodę.

Oto najważniejsze z nich:

1. Niestabilność geopolityczna i wzrost napięć militarno-politycznych
   W ostatnich latach sytuacja geopolityczna w Europie, szczególnie we wschodniej części, stała się bardziej napięta, co zwiększa ryzyko konfliktów zbrojnych. Obecność schronów zwiększa gotowość obronną państw i ich obywateli, zapewniając ochronę na wypadek ataków militarnych, w tym konwencjonalnych, chemicznych czy nuklearnych.
2. Zbyt mała ilość schronów publicznych
   Na koniec 2023 r., zgodnie z zestawieniami, które robiła m.in. straż pożarna, w Polsce jest 4329 schronów publicznych, czyli obiektów spełniających określone wymagania. W tej liczbie jest sporo schronów wymagających renowacji, poprawek i naprawy, bo przez lata zostały zniszczone. W związku z tym jest duża szansa, że nie będzie tam miejsca dla ciebie, a nawet twoich dzieci. Zatem kwestia bezpieczeństwa leży tylko w twoich rękach. Posiadając swój własny prywatny schron, Ty i Twoja rodzina jesteście chronieni przez wiele pokoleń przed różnymi niebezpieczeństwami.
3. Katastrofy naturalne i ekstremalne zjawiska pogodowe
   Europa również doświadcza skutków zmian klimatycznych, co prowadzi do zwiększenia częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak silne burze, powodzie, trąby powietrzne i długotrwałe susze. W Polsce takie zjawiska jak trąby powietrzne czy wichury mogą stanowić duże zagrożenie. Schrony mogą zapewniać bezpieczne schronienie w sytuacjach katastrof naturalnych, minimalizując ryzyko utraty zdrowia i życia.
4. Zagrożenia nuklearne i przemysłowe
   Wiele krajów europejskich rozwija programy jądrowe, co zwiększa potrzebę gotowości na ewentualne zagrożenia radiacyjne. Dodatkowo Polska i wiele innych państw w Europie znajdują się w pobliżu dużych zakładów przemysłowych. W razie awarii przemysłowych lub incydentów radiacyjnych schrony mogą stanowić skuteczną ochronę przed skażeniem chemicznym i radioaktywnym.
5. Rosnąca świadomość obrony cywilnej
   Pandemia COVID-19 pokazała, jak ważna jest odporność społeczeństw na sytuacje kryzysowe, a także, jak istotne są środki bezpieczeństwa na wypadek sytuacji niespodziewanych. W wielu krajach, w tym w Polsce, wzrosło zainteresowanie infrastrukturą obronną oraz ochroną ludności cywilnej. Schrony są częścią tej infrastruktury, umożliwiając schronienie w sytuacjach wyjątkowych.
6. Nieprzewidywalność i gotowość na różnorodne zagrożenia
   Schrony mogą zapewniać ochronę w sytuacjach, które są trudne do przewidzenia, jak na przykład katastrofy technologiczne, awarie przemysłowe, czy też wypadki na dużą skalę. Gotowość na różne scenariusze zwiększa odporność obywateli na ryzyko i wzmacnia bezpieczeństwo kraju.

Schrony w Polsce i Europie są inwestycją w bezpieczeństwo, zapewniającą możliwość schronienia na wypadek różnorodnych zagrożeń, których częstotliwość i skala mogą się zwiększać wraz z dynamicznymi zmianami w regionie i na świecie.

Schron to uznany za budowlę ochronną obiekt budowlany albo część obiektu budowlanego o konstrukcji zamkniętej i hermetycznej, wyposażony w urządzenia filtrowentylacyjne lub pochłaniacze regeneracyjne.

Na podstawie przepisów ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (2024).

Czas, jaki należy spędzić w schronie, zależy od rodzaju zagrożenia. Oto ogólne wytyczne dla różnych sytuacji:

1. Atak nuklearny
   W przypadku ataku nuklearnego, zaleca się pozostanie w schronie przez co najmniej 24–48 godzin po eksplozji, aby uniknąć kontaktu z największą ilością promieniowania radioaktywnego. Promieniowanie spada najszybciej w ciągu pierwszych dwóch dni. Następnie, zależnie od stopnia skażenia, może być konieczne przebywanie w schronie nawet przez 1–2 tygodnie, dopóki poziom promieniowania w otoczeniu nie zmniejszy się do bezpiecznego poziomu.
2. Zagrożenia chemiczne lub biologiczne
   W razie ataku chemicznego lub biologicznego czas pobytu w schronie może wynosić od kilku godzin do kilku dni, w zależności od rodzaju użytego środka i sposobu jego rozpowszechnienia. Należy pozostawać w schronie do czasu, aż władze ogłoszą, że zagrożenie minęło, i że powietrze na zewnątrz jest bezpieczne do oddychania.
3. Katastrofa przemysłowa lub wyciek toksycznych substancji
   W przypadku awarii przemysłowej lub wycieku substancji toksycznych czas schronienia może być krótszy, często wystarczą kilka godzin lub do momentu, gdy służby ratunkowe potwierdzą, że nie ma już zagrożenia. Warto słuchać komunikatów władz o stanie bezpieczeństwa.
4. Ekstremalne zjawiska pogodowe
   W razie takich zagrożeń jak huragan, tornado czy powódź, czas pobytu w schronie jest stosunkowo krótki i zwykle trwa od kilku minut do kilku godzin, aż zjawisko minie lub będzie bezpieczne wyjście. W takich sytuacjach należy być gotowym na szybkie opuszczenie schronienia po otrzymaniu informacji o ustaniu zagrożenia.
5. Niepokoje społeczne
   W przypadku zamieszek, włamania, ataku porywaczy, długość pobytu w schronie zależy od sytuacji. Może wynosić od kilku godzin do kilkunastu dni w przypadku długotrwałej destabilizacji. W takich sytuacjach należy śledzić komunikaty i instrukcje służb.

Zawory przeciwwybuchowe i nadciśnieniowe, przeciwwybuchowe służą do szczelnego zamykania wlotów i wylotów powietrza w schronach NBC, centrach dowodzenia, kwaterach głównych itp.

Zawory przeciwwybuchowe są często stosowane w innych obiektach narażonych, gdzie wymagana jest zwiększona ochrona (np. elektrownie, centra dowodzenia itp.) Zawory przeciwwybuchowe z filtrem wstępnym zabezpieczają otwory nawiewne i wywiewne w schronach przed nagłymi podmuchami powietrza o ciśnieniu do 1 bar. Na wlocie powietrza należy zastosować zawory przeciwwybuchowe z filtrami wstępnymi (ESV-VF) o odpowiedniej wielkości (w zależności od ilości zastosowanego powietrza). Zawory chronią ludzi i sprzęt przed nagłymi falami ciśnienia i wynikającym z nich zasysania powstałym w wyniku wybuchów jądrowych i konwencjonalnych. W większych schronach system może być podłączony szeregowo.

Schron modułowy składa się z części-modułów przystosowanych do łączenia ze sobą w celu powiększenia przestrzeni wewnątrz niego. Poszczególne segmenty wykonuje się w zakładzie prefabrykacji. Moduły są zwykle wykonane z wytrzymałych materiałów, takich jak stal czy beton, i mogą być transportowane oraz montowane na miejscu budowy. Schrony modułowe stają się coraz popularniejsze ze względu na swoją elastyczność i łatwość montażu. Schron modułowy można łatwo rozbudować lub zmodyfikować poprzez dodanie kolejnych modułów. Dzięki temu tego typu schron może ewoluować wraz ze zmieniającymi się potrzebami użytkownika, bez konieczności budowania go od podstaw.

Schron modułowy to praktyczne rozwiązanie dla osób, które szukają elastycznego, szybkiego w montażu i stosunkowo niedrogiego sposobu na zabezpieczenie siebie i swoich bliskich przed różnorodnymi zagrożeniami.

Skrót NBC oznacza zagrożenia nuklearne, biologiczne i chemiczne (ang. nuclear, biological, chemical). W Polsce używa się nazwy broń ABC.

Odnosi się do trzech głównych kategorii broni masowego rażenia oraz zagrożeń, które wymagają specjalnych środków ochrony, zarówno dla wojska, jak i dla ludności cywilnej.

• Nuklearne – zagrożenia związane z wybuchami jądrowymi, promieniowaniem oraz skutkami radioaktywności.
• Biologiczne – zagrożenia wynikające z użycia środków biologicznych, takich jak wirusy, bakterie, toksyny, które mogą powodować epidemie i choroby.
• Chemiczne – zagrożenia związane z użyciem toksycznych substancji chemicznych, takich jak gazy bojowe, które mogą powodować poważne obrażenia lub śmierć.

Schrony i sprzęt ochronny NBC są zaprojektowane, aby chronić przed każdym z tych zagrożeń, zapewniając odpowiednią izolację, filtry oraz zapasy do przetrwania w skażonym środowisku.

Hermetyzacja to procedura postępowania związana z uszczelnieniem obiektu w stosunku do otoczenia zewnętrznego, która jest realizowana w fazie projektowania, wykonawstwa i użytkowania (eksploatacji) schronu.

Hermetyzacja schronu to m.in. proces uszczelnienia wnętrza schronu, tak aby zminimalizować możliwość przedostania się do niego skażonego powietrza, pyłów, promieniowania czy substancji chemicznych. Utrzymanie lekkiego dodatniego ciśnienia w schronie (co najmniej 50 Pa i nie więcej niż 250 Pa) przez system napowietrzania/filtracji zapewnia, że nawet w przypadku potencjalnych wycieków w schronie, żadne toksyczne gazy z zewnątrz nie mogą się dostać do środka. Jest to kluczowa funkcja w schronach przeznaczonych do ochrony przed zagrożeniami NBC, ponieważ skutecznie izoluje wewnętrzne środowisko schronu od zewnętrznych zanieczyszczeń i zagrożeń.

Kluczowe elementy hermetyzacji schronu

1. Uszczelnienie konstrukcji
   Ściany, stropy i podłogi schronu muszą być wykonane z wytrzymałych, nieprzepuszczalnych materiałów, takich jak beton zbrojony, które zapewniają barierę przed przenikaniem gazów, pyłów oraz promieniowania. Wszystkie łączenia między elementami konstrukcyjnymi są specjalnie uszczelniane.
2. Systemy wentylacyjne z filtrami NBC
   Hermetyczny schron wyposażony jest w system wentylacji z filtrami NBC (przeciwradiacyjnymi, przeciwbiologicznymi i przeciwchemicznymi), które oczyszczają powietrze wpadające do wnętrza. Filtry te usuwają z powietrza niebezpieczne substancje, zapewniając czyste i bezpieczne warunki dla przebywających wewnątrz.
3. Drzwi i śluzy hermetyczne
   Schrony hermetyczne mają specjalnie zaprojektowane drzwi i śluzy, które skutecznie zapobiegają przedostaniu się skażonego powietrza do środka. Śluzy pozwalają na bezpieczne wejście lub wyjście z wnętrza bez narażenia na przeniknięcie zanieczyszczeń. Drzwi są zwykle wykonane z wytrzymałych materiałów (stal, beton) i wyposażone w dodatkowe uszczelnienia.
4. Systemy monitorowania powietrza i ciśnienia
   W hermetycznym schronie powinny znajdować się czujniki monitorujące jakość powietrza oraz systemy kontroli ciśnienia, które umożliwiają wytworzenie lekkiego nadciśnienia wewnątrz schronu. Nadciśnienie utrudnia dostanie się zanieczyszczeń z zewnątrz i dodatkowo zabezpiecza przed wyciekiem skażonego powietrza.
5. Awaryjne źródła energii
   Ponieważ systemy wentylacyjne, monitorujące i inne elementy hermetyzacji wymagają energii, schron hermetyczny powinien być wyposażony w awaryjne źródła zasilania, jak generatory lub akumulatory, które pozwolą na pracę w razie przerw w dostawie energii.

To obudowana przestrzeń (strop, ściany, fundament) sąsiadująca bezpośrednio z drzwiami
zewnętrznymi budowli ochronnej, osłaniająca drzwi zewnętrzne przed bezpośrednim oddziaływaniem, głównie typu mechanicznego, środków zapalających oraz promieniowania przenikliwego.

Jeśli chodzi o budowę schronów (przydomowych) na razie nie ma odpowiednich przyjętych i opublikowanych w Dz.Us. regulacji.

Do wykazu prac legislacyjnych trafił projekt nowelizacji Prawa budowlanego. Przewiduje on zwolnienie z pozwolenia na budowę takich inwestycji, jak przydomowe schrony i przydomowe ukrycia doraźne

Zgodnie z projektem “małej ustawy schronowej” (2024) nowe przepisy ułatwią także budowę małych schronów do 35 m2 przy domach rodzinnych, po ich uchwaleniu będzie można rozpocząć inwestycje po dokonaniu zgłoszenia. Domowe schrony będą podlegały ewidencjonowaniu oraz spełniać konkretne standardy.  W zakresie schronów, jako obiektów zbiorowej ochrony w sejmie/senacie trwają pracę nad ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej.

Według przepisów ukrycie to uznany za budowlę ochronną obiekt budowlany albo część obiektu budowlanego, o konstrukcji niehermetycznej. Takim przykładem może być piwnica lub garaż podziemny. Z uwagi na ograniczenia konstrukcyjne oraz brak dodatkowego wyposażenia służy on doraźnie jako schronienie dla ludności cywilnej.

Najlepsze materiały to żelbet (żelazobeton) o odpowiedniej grubości (na ogół sugerujemy 30-40cm), który zapewnia wysoką odporność na uderzenia, eksplozje i promieniowanie. Stalowe zbrojenie w konstrukcji wzmacnia ściany i stropy. Do uszczelnienia warto używać specjalnych folii izolacyjnych i materiałów hydroizolacyjnych, aby zapobiec wilgoci. W przypadku wyjścia awaryjnego warto zastosować wzmocnione drzwi stalowe (Lunor) lub pokrywy zabezpieczone gazoszczelnymi uszczelkami.

Schron powinien być wyposażony w system wentylacji mechanicznej z możliwością ręcznego napędu na wypadek braku zasilania. Warto zainstalować filtry ABC, które chronią przed pyłami radioaktywnymi, chemikaliami i zanieczyszczeniami biologicznymi. Mamy w naszej ofercie jedne z topowych marek.

System musi zawierać zawory bezpieczeństwa, które regulują ciśnienie w schronie. W przypadku dłuższego pobytu w schronie może okazać się niezbędny również system regeneracji powietrza.

Co prawda nie ma jeszcze obowiązkowych określonych w ustawie/rozporządzeniu wymagań, ale bazując na wytycznych OC oraz doświadczeniach z innych krajów określamy, że:

• Zewnętrzne elementy konstrukcji budowli ochronnej typu „,schron” powinna zapewnić hermetyczność i zabezpieczyć przed przenikaniem z zewnątrz skażeń, zakażeń lub innych nieczystości, przy założonym nadciśnieniu.
• Wytrzymałość na eksplozje: Ściany, stropy i fundamenty powinny być wykonane z żelbetu lub innych materiałów odpornych na wstrząsy, falę uderzeniową oraz odłamki. Grubość ścian jest uzależniona od przewidywanej siły eksplozji.
• Izolacja: Konstrukcja powinna chronić przed wilgocią, wodami gruntowymi oraz zmianami temperatury. Izolacja termiczna i wodna jest kluczowa.
• Odporność na ogień: Materiały użyte w budowie schronu muszą być niepalne, aby zminimalizować ryzyko pożaru.

• Filtracja powietrza: Schron musi być wyposażony w system wentylacyjny z filtrami węglowymi / HEPA, które usuwają pyły, toksyny chemiczne, biologiczne oraz promieniotwórcze cząstki z powietrza.
• Wymiana powietrza: System wentylacji powinien zapewniać regularny dopływ świeżego powietrza dla wszystkich osób w schronie, nawet podczas zamknięcia zewnętrznego dopływu (np. w przypadku zagrożenia chemicznego).
• Awaryjne zasilanie: Systemy wentylacyjne powinny mieć zasilanie awaryjne, takie jak baterie lub generatory.
• Ochrona chemiczna i biologiczna: Drzwi i wejścia muszą być szczelne, aby chronić przed zanieczyszczeniami chemicznymi, biologicznymi i promieniotwórczymi.
• Kilka wejść/wyjść: Schron powinien mieć co najmniej dwa wejścia-wyjścia, w tym jedno ewakuacyjne, aby zapewnić możliwość ucieczki w razie zasypania wejścia głównego.
• Zabezpieczenie przeciwpowodziowe: Drzwi i systemy odwadniające powinny zapobiegać wnikaniu wody w przypadku powodzi lub deszczu.

Budując nasze obiekty opieramy się na międzynarodowych standardach budowy schronów, np. wytyczne Federalnego Biura Ochrony Ludności w Szwajcarii (FOCP), FEMA (Stany Zjednoczone).

Schron i bunkier to terminy, które często używa się zamiennie, ale w rzeczywistości oznaczają różne typy konstrukcji obronnych. Oto główne różnice:

1. Przeznaczenie

• Schron: Konstrukcja mająca na celu ochronę ludzi, sprzętu lub zapasów przed zagrożeniami, takimi jak ataki bombowe, promieniowanie, czy chemiczne i biologiczne środki bojowe. Zwykle jest budowana w celu zapewnienia bezpieczeństwa cywilom lub wojsku, ale może nie być przystosowana do walki.
• Bunkier: Jest to obiekt obronny przystosowany do prowadzenia działań bojowych. Oprócz ochrony, posiada stanowiska strzelnicze, punkty obserwacyjne lub miejsca do instalacji broni.

2. Lokalizacja

• Schron: Najczęściej znajduje się pod ziemią lub w miejscach dobrze ukrytych, aby maksymalnie zabezpieczyć jego użytkowników.
• Bunkier: Może być zarówno nad ziemią, jak i częściowo wkopany, z wyraźnie widocznymi elementami bojowymi, np. wieżyczkami lub otworami strzelniczymi.

3. Konstrukcja i wytrzymałość

• Schron: Budowany głównie z myślą o ochronie przed czynnikami zewnętrznymi, np. bombami czy promieniowaniem. Jego konstrukcja skupia się na maksymalnej wytrzymałości i szczelności.
• Bunkier: Jego budowa skupia się również na funkcjach obronnych i często jest wyposażony w pancerne elementy, takie jak stalowe osłony, by umożliwić odpieranie ataków.

4. Użytkownicy

• Schron: Może być wykorzystywany przez cywilów (np. schrony przeciwlotnicze) lub wojsko do ochrony zapasów i infrastruktury.
• Bunkier: To głównie obiekt militarny, używany przez wojsko do prowadzenia działań wojennych.

5. Funkcjonalność

• Schron: Zwykle nie posiada uzbrojenia ani stanowisk bojowych. Jego celem jest ukrycie i przetrwanie.
• Bunkier: Zintegrowany z infrastrukturą obronną – może mieć działa, karabiny maszynowe, a także systemy komunikacyjne i obserwacyjne.

W skrócie: schron to bezpieczna kryjówka dla cywilów, a bunkier to twierdza do walki dla żołnierzy.

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ głębokość przydomowego schronu zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj gleby, klimatu, warunków geologicznych. Jednak zgodnie z normami budowlanymi i zaleceniami ekspertów, taki obiekt powinien znajdować się na głębokości co najmniej 2,5 metra pod powierzchnią ziemi. Pamiętaj, że schron (np. stalowy) to nie okręt podwodny i wyścig zbrojeń, kto niżej może się zanurzyć.

Dlaczego tak głęboko / płytko? Głównym celem przydomowego schronu jest zapewnienie bezpieczeństwa w przypadku określonych zagrożeń. Głębokość bunkra/schronu ma kluczowe znaczenie, ponieważ im głębiej się znajduje, tym bardziej jest odporny na promieniowanie, wstrząsy po wybuchu, skażenia i pożary, które mogą wystąpić na powierzchni ziemi. Z drugiej zaś strony ograniczenia technologiczne (i związane z tym olbrzymie koszty) powodują, że w przypadku schronów cywilnych nie ma realnego sensu zakopywać ich głębiej. Pamiętaj, że im głębiej, tym dłużej zajmie Ci zejście do środka i więcej energii wymaga wymiana gazowa (powietrzna) wewnątrz schronu.

Skutki wybuchu bomby atomowej to:

1. Fala uderzeniowa: Ogromne ciśnienie wywołane eksplozją niszczy budynki, infrastruktury i powoduje śmierć oraz obrażenia w promieniu wielu kilometrów od epicentrum wybuchu.
2. Promieniowanie cieplne: Temperatura osiąga miliony stopni Celsjusza, co prowadzi do natychmiastowego zapłonu materiałów łatwopalnych, poparzeń skóry i śmierci osób znajdujących się blisko wybuchu.
3. Promieniowanie jonizujące: Emitowane promieniowanie powoduje ostre choroby popromienne, uszkodzenia DNA, a w dłuższej perspektywie – choroby nowotworowe.
4. Opad radioaktywny: Cząstki promieniotwórcze opadają na ziemię, skażając duże obszary i zagrażając zdrowiu oraz środowisku przez dziesiątki, a nawet setki lat.
5. Zniszczenie środowiska: Zatrucie wody, gleby i powietrza oraz śmierć lokalnej fauny i flory prowadzą do długotrwałych skutków ekologicznych.
6. Skutki psychologiczne i społeczne: Strach, trauma i destabilizacja społeczeństw, a także zniszczenie infrastruktury, powodują kryzysy humanitarne i ekonomiczne.

Wybuch bomby atomowej jest jednym z najpotężniejszych i najbardziej destrukcyjnych zjawisk stworzonych przez człowieka. Czym dalej (km) od epicentrum wybuchu skala zniszczeń będzie mniejsza.