Wojny, które obserwujemy w XXI wieku, dobitnie pokazują, że bezpieczeństwo nie kręci się już tylko wokół militarnych potęg. Teraz na pierwszy plan wychodzi odporność i spójność społeczeństw obywatelskich. Żyjemy w erze strategicznej rywalizacji, czyli formy wojny totalnej, ale prowadzonej na niższych poziomach intensywności. Zamiast bombardowań mamy wojnę hybrydową:
- Walkę polityczną
- Wojnę ekonomiczną
- Wojnę narracyjną/informacyjną
Właśnie dlatego musimy na nowo zdefiniować koncepcje obrony cywilnej, gotowości i odporności na poziomie krajowym. Kluczem jest wzmocnienie pierwszej i najlepszej linii obrony – obywateli, którzy tworzą społeczności, a te z kolei budują naród.
Jak stawiać czoła potęgom? Sekret Asymetrii
Od czasów Ofensywy Tet w 1968 roku (w Wietnamie) wiadomo, jak stawiać czoła militarnej potędze USA: asymetria, nieregularność i pośredniość. Cel? Uderzenie w społeczne fundamenty potęgi. Tet odwrócił losy wojny nie na polu bitwy, ale w amerykańskich salonach – była to klęska psychologiczna.
Dziś stawka jest znacznie wyższa. Po szoku z 9/11 i rozwoju cybernetycznej oraz narracyjnej wojny nieregularnej, zagrożenia dla USA (i krajów europejskich, w tym Polski) rosną geometrycznie, i to zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz.
💡 Przemyślenie: Jeśli 19 porywaczy za $500 000 spowodowało takie szkody, pomyślmy, co mógłby zrobić kraj o zasobach Chin, mający głęboki zasięg w społeczeństwie (np. poprzez TikToka). Następna wojna może zostać rozstrzygnięta, zanim padnie pierwszy strzał, np. przez wyłączenie sieci energetycznej.
Tymczasem nasi przeciwnicy świadomie podkopują fundamenty – wykorzystują i zaostrzają samowzniecającą się erozję politycznej i społecznej spójności w demokratycznych społeczeństwach.
Narracja to Nowa Tarcza
Wojna narracyjna XXI wieku sprawiła, że obrona cywilna stała się skoncentrowana na ludziach, a nie tylko na ochronie fizycznej infrastruktury. NATO nazywa to „wojną kognitywną”, której celem jest „podważenie zaufania, które leży u podstaw każdego demokratycznego społeczeństwa”.
Czym jest narracja? To nie jest tylko pojedyncza wiadomość. To strategiczny „leitmotiv” dla historii, które kształtują nasze tożsamości i prowokują do działania.
- Wojna narracyjna to strategiczna walka o znaczenie informacji; mniej chodzi o fakty, a bardziej o przekonania.
Nasze otwarte, pluralistyczne społeczeństwo jest naszą siłą, ale i dużą luką w zabezpieczeniach. Zamiast skupiać się tylko na ochronie ludności jako „miękkich celów”, lepiej wzmacniać ludzi, by sami mogli się bronić. Strategia obronna, która skupia się na lęku, a nie na aspiracjach, jest z góry skazana na bycie reaktywną. Pamiętajmy: miękka siła była bardziej decydująca w Zimnej Wojnie niż twarda siła.
Budowanie Odporności: Siła ludzi i edukacja
Odpowiedź cywilna i zdolności do oporu opierają się na odporności cywilnej. Dobrą wiadomością jest to, że po latach spadku, widać odrodzenie w zaangażowaniu społecznym i wolontariacie. Odporność obywatelska to ciągły proces zmniejszania słabych punktów społecznych przez budowanie siły społecznej. Metodologia na to już istnieje – budowanie pokoju. Jest to proces strategiczny, który buduje zarządzanie, odporność i spójność społeczną od dołu.
Obywatelstwa edukacja: Nasza przewaga
Musimy odnowić narrację obywatelstwa, która jest bardziej partycypacyjna i wzmacniająca. Społeczeństwo podtrzymywane w czasie pokoju przez silną kulturę służby i poczucie wspólnoty jest lepiej uodpornione na przyszłe wyzwania. Zwiększa to solidarność społeczną i czyni jednostki bardziej odpornymi na manipulację psychologiczną.
Naszą kluczową przewagą jest system edukacyjny – od przedszkola do uniwersytetu. Edukacja może być inkubatorem demokratycznego obywatelstwa i odporności. Uczy spójności społecznej poprzez promowanie wartości takich jak tolerancja i szacunek.
Edukacja obywatelska powinna stać się krytycznym elementem krajowej strategii obrony cywilnej, dając nowy sens departamentom edukacji.
Kierunek działania: Narodowa Strategia Odporności
Potrzebna jest skoordynowana, ogólnokrajowa Narodowa Strategia Obrony Cywilnej i Gotowości Obywatelskiej. Musi ona zjednoczyć różne agencje rządowe i organizacje pozarządowe w celu ochrony fizycznej infrastruktury i życia obywatelskiego. Tylko dzięki transformacji obrony cywilnej, opartej na narracji odporności obywatelskiej, możemy przekształcić naszą potencjalną słabość w nową, trwałą siłę demokratycznego społeczeństwa.
Transformacja obrony cywilnej (OC) musi znaleźć kontekst w narracyjnej strategii odporności obywatelskiej, która zamienia postrzeganą słabość społeczeństwa demokratycznego w nową siłę.
